Кибеліс чорығының пӱткен оңдайын ӱгренчеткен ӧнетін піліг пӧлии. Орыстап “стихосложение” тидірлер.
Ӧӧні Блог
Хурлух = магазин с патронами от огнестрельного оружия
Хурлух – амғы тиріглерде тузаланчатхан автоматтар магазинін іди тирге чарир.
“Хурлух” теен сӧс алыптығ нымахтарда соғаннарны пірге тутчатхан ӧнетін суғынҷах.
Аннаңар, аны хоостыра пірге туда, пірге чыылған патроннарны пір хурлухха чыылдыра туханы тізе, хакас чонның кибірі хоостыра, наа таңмазы пілдірте полар.
Хурлух – ухтарны пірге чыындыра тутчахан ӧнетін сухчатхан орын (суғынды).
Чыхпын
Хыйғам полған полза, нинҷе-нинҷе кибелiстiг роман хаҷанох пас саларчыхпын.
Паза пiр кӧзiдiм: пастых полған ползам, чонға матап арах иде полыс пирерчiкпiн.
Пу аффикс – чыхпын-чiкпiн – уғаа тузалығ паза кӧзiдiмнiг нименi таныхтапча: идерчiкпiн, че… ноо-да сылтағнаң кирек килiспин не парча. Хайдағ даа кiзее чыхпынан парарға ( :) ) килiзедiр! Анзында… “…чыхпын”, тiгзiнде “…чiкпiн”.
- Чыхпынаков полба! – артых чоохтанып, итпес нименi идем тiбе теенi.
- Чыхпыланма – артыхти идем тiп пулбыранма;
- Чыхпын – тiлге пызаачы, сынында итчең нименi хаҷан даа итпес;
Нимезе, сағам чидер. Наа сӧс пар. Че… кӧп чыхпыланмаңар, айа! Хазых полыңар!
Сӧсчi – тот, кто придумывает слова на хакасском языке…
“Сӧсчi” тееннiң таңмазы грамматика хоостыра пiлдiстiг: сӧс хоостыра тоғынчатхан, устанчатхан ноо-да кiзi. Че анзы пiлдiстiг дее полза, сӧсчi теенiнiң сағ орта – iкiнҷiлес чох! – тузазын чарлабысчаң оңдай сығысча: “сӧсчi” ол наа сӧстернiң тузазын таап, аны толдыразынаң чарытчатхан кiзi. Ол наа профессия!
Точка… хакас тiлiнде?
“Точка” теенiн хакас тiлiнде хайди таңмалапчалар ни зе? Кӧзiдiмге алза, пiс чоохтанчабыс: “Предложение соонда “точка” турғыс сал турарға кирек”.
Алай ба: “Мин блогымны сибдей-точка-сайт адында тутчам.”
Нимедiр ол “точка”? Аның ӧӧнi – таңма полчатханы. Хоозы хоостыра ол тегiлекке тӧӧй. Мин тирҷiкпiн ибiркiске (кругха) тӧӧй. Ибiркiснiң ордызы алай ба ортызы, кiнi поладыр. ОРДЫ кiнiн таңмалапчатхан нименi “ордыс” тирҷiкпiн, алай ба… “точка”.
Андағ оңдайнаң чоохтанарға чарир пiди:
- Предложение соонда “ордыс” турғыс сал турарға кирек.
- Мин блогымны сибдей-ордыс-сайт адында тутчам.
Сӧсчiлер ниме тирҷiктер ни? :)
Хоолай = пространство
Орыс тiлiнде “пространство” теен нименiң толдыра таңмазы Хан Тигiр оңдайларынаң палғалыстығ. Хакас тiлiнде хоолай сӧс уғаа даа, сағынчам, килiстiре полар. Кӧзiдiмге алза, пiди чоохтанарға чарир: Хан Тигiр хоолайында (пространствозында) чылтыстар аймағы тоозылбас-парбас саннығ полтыр, нооза… Алай ба: хоолайның синнеглерi (измерения) 3-тең артых полбинча – алны-соо, сол-оң сари, алты-ӱстӱ. Хоолайның аннаң пасха синнеглерi паза чоғыл-ал !!!
Толыс = объём
“Толыс” теенінге “объём” тіп орыс сӧзін тілбестепчем хакас тіліне.
Толызы 3 куб.м. тіп тузаланчам наа сӧснең.
Тимiр миис = компьютер
Чооғас.
– Тимiр миис… аларға параң ма?
– Ниме? Ниме тее?
– Тимiр миис, тiпчем, магазинзер аларға пар килеең!
– Хосханах! Анзы ниме полҷаң?
– Кӧрзең, пiлерзiң! Че, табырах тонан… Аларбыс 16 изiрелiгнин, 8 гб-лығ тимiр сағыстығны паза уғаа чӱгӱрiк… кӧрiг чардызы кирек пол парар. Анзы… танчиктернең табырах шалдыр чӧрерге кирек пол парар!…
– Че параңох са… Ам сизiнiбiскен осхаспын, нимедiр ол синiң тимiр миизiң… А тiгi, 16 изiрезi – нимезi полҷаң. аны пiл полбадым, итсе…
Видео алай ба “кӧріг”
“Кӧрiг” теенiнiең тузаланарға килiспеен, аннаңар сӧсчi син орыны хоостыра чарлаҷаң оңдай пар: “кӧрiг” сӧстiң тузазын орыс тiлiне кiр парған “видео” теенiнең палғалыстырыбызарға. Андағ оңдайның пас саларға чарир, кӧзiдiмге алза, пiди: ютуб каналның кӧрiглерiнде (видеоларында) хакас сарыннарын таап аларға чарир илееде.
